زیتون گیاه بومی آسیای صغیر می باشد که از حدود ۶۰۰۰سال پیش از طریق ایران ، سوریه و فلسطین به بقیه نواحی مدیترانه گسترش یافته است .این میوه از قدیمی ترین درختان شناخته شده در جهان می باشد .این درخت در جزیره کرت از ۳۰۰۰سال قبل از میلاد به عنوان منبع ثروت پادشاهی تـــمدن باستان عصر مفرغ جزیره کرت به حساب می آمد. اهالی فنیقیه، کشت زیتون راه از سواحل مدیترانه تا افریقا و جنوب اروپا گسترش دادند. زیتون ا ز ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد در مقبره های مصری یافت شده است .سپس به یونان قدیم و پس از آن به روم گسترش یافت و همزمان با استیلای رومی ها ،آنان زیتون را با خود به مناطق مختلف بردند.

درخت زیتون

۱۴۰۰سال پیش پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) پیروان شان را به استفاده از روغن آن جهت استعمال خارجی توصیه می کردند و خودشان نیز از روغن آن استفاده می کردند .استفاده از این روغن در بسیاری از مذاهب و فرهنگ ها دیده شده است .همچنین از آن در مراسم ویژه استفاده می شده است .در آئین غسل تعمید در کلیسا های مسیحی ،روغن مقدس که معمولا” روغن زیتون بوده به عنوان تدهین و روغن مالی استفاده می شده است .در مراسم کریسمس ، روغن آن برای تقدیس و برکت دادن توسط اسقف به عنوان chrism یا روغن آمیخته و مرهم ، استفاده می شده است .همانند انگور مبلغین مذهبی مسیحی درخت زیتون را با خود به عنوان منبع غذایی به کالیفرنیا بردند .این روغن همچنین به عنوان تدهین و روغن مالی پادشاهان قدیم یونانی و کلیمی نیز استفاده می شده است .یونانیان ،برندگان مسابقات ورزشی را با این روغن ،روغن مال میکردند .همچنین از روغن زیتون به عنوان روغن مالی مردگان در برخی فرهنگها استفاده می شده است .درختان زیتون در طول هزاران سال توسط انسانها دستکاری شده است و این امر باعث شده است که گونه دقیق برخی از این درختان شناخته نشود .گونه های زیتونی که در یک کشور یافت می شود ممکن است به نام های متفاوت نام گذاری شده باشد .برخی از تحقیقات که در حال حاضر در حال اجرا است، با استفاده از تکنیک های نقشه زنی به مشخص شدن رقم دقیق زیتون کمک می کند .در چند صد سال گذشته زیتون به مناطق شمال و جنوب امریکا ،ژاپن، نیوزیلند و استرالیا گسترش یافته است .

تاریخچه کشت زیتون در ایران

پیش از این تصور می‌شد کشت زیتون در رودبار قدمت ۸۰۰ ساله دارد اما تازه‌ترین کشفیات باستان‌شناسی در تپه باستانی کلورز رستم‌آباد بیانگر این است که کشت زیتون در این منطقه به بیش از دو هزار سال پیش بازمی‌گردد.همچنین ناصرخسرو در سفرنامه خود از وجود زیتون در منجیل و رودبار سخن گفته است.و درخصوص کشت آن توسط بشر یا وحشی بودن آن اطلاع دقیقی در دست نیست. اولین بار این گیاه در علی آباد گرگان مشاهده گردید.این گیاه به صورت پایه و منفرد در استانهای کرمان ، سیستان و بلوچستان وفارس نیز مشاهده شده و هم اکنون نیز بقایای این درخت دردامنه های زاگرس بین قصر شیرین تا داراب وجود دارد.در خصوص منشأ ورود این گیاه به کشور نیز اطلاع دقیقی در دست نیست ولی ممکن است توسط اعراب یا یونانی ها به ایران وارد شده باشد. بعضی ها گفته اند درخت زیتون را پناهندگان سوری از این کشور وارد نموده و برخی دیگر ورود آنرا در زمان تسلط یونانیان درایران میدانند . همچنین اعتقاد بر این است زیتون از سرزمین بین النهرین وارد کشور شده است. در زمان پادشاه ساسانی خسرو انوشیروان، برای درخت زیتون عوارض وضع شده بود ظاهرا در این زمان زیتون در خوزستان وجود داشته است.

مطالعه تاریخ و وجود درختان بسیار مسن نشانه وجود این درخت در عهد باستان می باشد. هر چند مشخص نیست که در زمان های گذشته کشت زیتون دقیقا برای چه مصارفی استفاده می گردیده است (کنسرو سازی یا روغن کشی) تا قبل از اشغال ایران توسط بیگانگان، کشت زیتون در کشور بخصوص در جنوب ایران رواج داشته ولی بعد از تاخت و تاز دشمنان و حمله مغول ها به ایران، ظاهراً زیتون کاری منحصر به رودبار در استان گیلان شده است بطوریکه در سفرنامه ناصرخسرو نیز به کشت زیتون در رودبار اشاره شده است.